Borsa Endeksleri Nedir?
Borsa endeksleri, sık sık TV haberlerinde ve finans sayfalarında karşımıza çıkar. Bu kadar sık anılmalarının nedeni, birçok önemli kriterin göstergesi olarak hareket etmeleridir. Bu kriterleri genel olarak şu şekilde sıralayabiliriz:
- Borsa güveni
- Sektör güveni
- Ekonominin sağlığı
- Hisse senedi ve hisselere bağlı yatırımların sağlığı
Temel mantık, yatırımcı güveni varsa tasarruf sahiplerinin (emeklilik fonları, sigorta şirketleri, yatırım fonları ve bireysel yatırımcılar gibi) hisse satın alacakları ve genel borsa fiyatlarının yükselme eğiliminde olacağıdır.
Eğer güvenleri yoksa, yatırımcılar, hisse senetlerini satıp ya nakitlerini ellerinde tutarak ya da başka bir ürüne yatırım yaparak fiyatları düşüş eğilimine sokabilir.
Yatırımcı güveni, borsa endekse değerlerini etkileyen faktörlerden sadece biridir. Bunun yanında diğer birçok faktör borsa davranışını etkiler. Örneğin, faiz oranı değişiklikleri, ulusal bütçeler, siyasi olaylar, ticaret ve ekonomik performans duyuruları vb. İşte bu değişkenlerden dolayı piyasaların hangi yöne gideceğini kestirmek oldukça zorlaşır.
Borsa Endeksi Nasıl Derlenir?
Endeksler, hisseleri halka açık bir borsada listelenen bir grup şirket seçilerek oluşturulur. Örneğin, BIST 100, piyasa değerine göre Borsa İstanbul’da listelenen en büyük 100 şirketten oluşmaktadır. Bu değer, ihraç ettikleri hisse sayısının hisselerin fiyatı ile çarpımıyla bulunur.
Diğer endeksler de benzer bir yaklaşım kullanır. Yabancı borsalardan örnek vermek gerekirse S&P 500, New York Borsası veya NASDAQ'da listelenen en büyük 500 şirketi içerir. Dow Jones Endüstriyel Ortalama (Dow), aynı borsalarda listelenen en büyük 30 hisse senedine dayanmaktadır.
Şirketler, piyasa değerleri arttıkça veya düştükçe bir endekse dahil olur ve endeksten çıkabilirler. Borsa endekslerinde sıralanan şirketlerin endeks özelliklerine sahip olup olmadıklarını kontrol etmek için periyodik olarak gözden geçirilir.
Borsa Endeksi Yatırımı Nasıl Yapılır?
Yatırımcılar bir endekse yatırım yapmak istediklerinde, endeksin derlenme şekline orantılı olarak aynı hisse senetlerini portföyünde bulunduran bir fonu satın alabilirler.
Bu tür fonları yöneten şirketler, yatırımcıları adına yatırım yapmış olur. Ayrıca portföylerindeki hisselerin kâr paylarını (temettü) toplar ve dağıtırlar. Bu tür bir faaliyetin ise yönetim gider ücreti adı altında bir maliyeti bulunur.
Giderek daha popüler bir endeks yatırımı biçimi olan borsada listelenen borsa yatırım fonlarıdır (ETF'ler). ETF yöneticileri tarafından alınan ücretler nispeten daha düşük ve bunları satın alma veya satma süreci çok daha hızlı ve kolaydır.
Endekslerden 'türeyen' çok sayıda türev ürün de bulunur. Örneğin FTSE 100, S&P 500 ve DAX gibi borsa endekslerine dayalı opsiyon veya future sözleşmeler satın alabilirsiniz. Temelde bunlar, endeks seviyesindeki dalgalanmalara karşı korunma için aracı olarak kullanılır. Diğer yandan olası değer artışlarına istinaden getiri amaçlı da satın alınabilir.
Bunun yanında forex piyasasında dünyanın en büyük borsalarına dair endekslere de kaldıraçlı şekilde işlem yapılabilir.